Πολύποδες του πεπτικού σωλήνα

Πολύποδες πεπτικού σωλήνα: Τι είναι οι πολύποδες του πεπτικού σωλήνα;

Πολύποδας, με την καταχρηστική έννοια του ιατρικού όρου πολύποδας, είναι μία προβολή (εξόγκωμα) της εσωτερικής επιφάνειας του πεπτικού σωλήνα (οισοφάγου, στομάχου, 12δάκτυλου, λεπτού εντέρου, παχέος εντέρου, πρωκτού). Στο παρόν και στο επόμενο άρθρο και για λόγους απλούστευσης, αφού η συχνότερη εμφάνισή τους είναι στο παχύ έντερο, οι περισσότερες αναφορές σε επιστημονικές πληροφορίες για την διαχείριση των πολυπόδων προέρχονται από τις μελέτες των πολυπόδων του παχέος εντέρου, σημειώνοντας ότι πολυποειδόμορφα μορφώματα δυνατόν να έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις διαχείρισης ανάλογα με την θέση και τα χαρακτηριστικά τους στον πεπτικό σωλήνα.

Τα χαρακτηριστικά ενός πολύποδα είναι:

το σχήμα του
το μέγεθός του (από λίγα χιλιοστά μέχρι αρκετά εκατοστά)
η επαφή σύνδεσής του με το τοίχωμα της εσωτερικής επιφάνειας του πεπτικού σωλήνα.

Δυνατόν να συνδέεται:
i) μέσω μίσχου (δηλαδή σύνδεση μέσω ενός ‘κοτσανιού’ και ονομάζεται έμμισχος πολύποδας),
ii) χωρίς μίσχο (και ονομάζεται άμισχος πολύποδας),
iii) με ευρεία βάση,χωρίς αξιόλογη ή καθόλου προβολή του προς τον αυλό του πεπτικού σωλήνα ή με εμβύθιση του εντερικού τοιχώματος (και ονομάζεται επίπεδος πολύποδας)

η εμφάνιση της επιφάνειάς του και
η συνύπαρξή του με άλλους πολύποδες. Ο μεγάλος αριθμός τους, η παρουσία τους σε διάφορα τμήματα του πεπτικού σωλήνα και η τυχόν συνύπαρξη εξωεντερικών παθήσεων αποτελούν ένδειξη για διάφορα σπάνια πολυποδιασικά σύνδρομα.

Πολύποδες πεπτικού σωλήνα: Ποια είναι η ταξινόμηση των πολυπόδων του πεπτικού σωλήνα;

Οι πολύποδες διακρίνονται σε νεοπλασματικούς (δηλαδή σε εκείνους που είναι δυνατόν να εξελιχθούν σε καρκίνο) και σε μη νεοπλασματικούς (δηλαδή όταν δεν εξελίσσονται ή εξελίσσονται σπάνια σε καρκίνο). Η διάκριση αυτή στηρίζεται στην ιστολογική μελέτη της βιοψίας των πολυπόδων είτε των ‘τυχαίων σημειακών’ βιοψιών (όπως αυτές λαμβάνονται κατά την διάρκεια των ενδοσκοπήσεων με την λαβίδα βιοψίας) είτε καλύτερα με την ιστολογική μελέτη της βιοψίας ολόκληρου του πολύποδα (όπως όταν αυτοί αφαιρούνται κατά την διάρκεια των ενδοσκοπικών πολυποδεκτομών). Στους νεοπλασματικούς πολύποδες ανήκουν τα αδενώματα, τα οποία παρατηρούνται κυρίως στο παχύ έντερο, σπανιότερα δε στο στομάχι, στο λεπτό έντερο και ακόμα σπανιότερα στον οισοφάγο (κυρίως σε έδαφος οισοφάγου Barrett). Το κοινό χαρακτηριστικό των αδενωμάτων είναι η δυσπλασία των κυττάρων τους, η οποία διακρίνεται σε ήπια, μέτρια και υψηλή δυσπλασία. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει για την εξέλιξη της δυσπλασίας του αδενώματος σε in situ καρκίνωμα και ενδοβλεννογόνιο καρκίνωμα δηλαδή αρχόμενο καρκίνο. Έτσι, η παρουσία νεοπλασματικών κυττάρων, μέχρις ενός κριτικού ορίου βάθους στο τοίχωμα του πεπτικού σωλήνα, αποτελούν τους πολύποδες και τα προαναφερόμενα καρκινώματα. Η πέραν αυτού του ορίου αναφέρεται σε διήθηση από νεοπλασματικά κύτταρα και ανάπτυξη καρκίνου, η αντιμετώπιση του οποίου είναι διαφορετική από αυτή των πολυπόδων. Βάσει του ιστολογικού τύπου των αδενωμάτων (αναφερόμενος στα αδενώματα του παχέος εντέρου) διακρίνονται σε σωληνώδη, σωληνολαχνωτά και λαχνωτά αδενώματα με πιθανότητα εξέλιξης σε καρκίνο περίπου 5%, 20% και 40% αντίστοιχα. Επίσης, στους νεοπλασματικούς πολύποδες ανήκουν οι οδοντωτοί πολύποδες (με αυξημένη πιθανότητα κακοήθους εξέλιξης αποτελώντας >10% των ορθοκολικών καρκίνων) αλλά και καταχρηστικά τα σπανιότερα πολυποειδόμορφα καρκινοειδή, λεμφώματα, νευροενδοκρινικοί όγκοι, κακοήθεις στρωματικοί όγκοι, μεταστατικά πολυποειδή μορφώματα (όπως από μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα και κακόηθες μελάνωμα στον οισοφάγο, από καρκίνο μαστού στο τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου και στον οισοφάγο) κά.

Στους μη νεοπλασματικούς πολύποδες ανήκουν οι υπερπλαστικοί πολύποδες (συνήθως απαντώνται στο στομάχι, στο παχύ έντερο και σπανιότερα στο λεπτό έντερο), οι κυστικοί αμαρτωματώδεις πολύποδες στο στομάχι, οι φλεγμονώδεις πολύποδες (ψευδοπολύποδες) κυρίως στο παχύ έντερο, οι βλεννογονικοί πολύποδες κυρίως στο παχύ έντερο, τα θηλώματα στον οισοφάγο, στο ορθό και στον πρωκτικό σωλήνα, ο ινοαγγειακός πολύποδας και ο φλεγμονώδης ινώδης πολύποδας στον οισοφάγο, τα λιπώματα, οι στρωματικοί όγκοι (λειομυώματα, ινώματα, νευρινώματα κά) και άλλα σπανιότερα πολυποειδόμορφα μορφώματα του πεπτικού σωλήνα.
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στα- ευτυχώς πολύ σπάνια- σύνδρομα κληρονομικής (οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση, κληρονομικός μη πολυποδιασικός καρκίνος του παχέος εντέρου-σ. Lynch-)
και μη κληρονομικής (σύνδρομα: νεανικής πολυποδίασης (JPS), Peutz-Jeghers (PJS), Turcot, Gardner, Canada-Cronkhite, Cowden) πολυποδιάσεως του πεπτικού σωλήνα, στα οποία υπάρχουν μεγάλος αριθμός και διαφόρων μεγεθών πολύποδες σε διάφορα τμήματα του πεπτικού σωλήνα και έχουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου όχι μόνον στο πεπτικό σωλήνα αλλά και σε άλλα όργανα του ανθρωπίνου σώματος. Τα άτομα αυτά χρήζουν στενής ιατρικής παρακολούθησης, τόσο του πεπτικού σωλήνα, όσο και άλλων οργάνων του σώματος (ανάλογα με το πολυποδιασικό σύνδρομο από το οποίο πάσχουν), βάσει σχετικών ιατρικών πρωτοκόλλων παρακολούθησης και η ενημέρωσή τους θα πρέπει να γίνεται από τον ιατρό τους σε απολύτως εξατομικευμένο επίπεδο.

Πολύποδες πεπτικού σωλήνα: Υπάρχουν άλλες μέθοδοι μελέτης των πολυπόδων;

Εκτός από την ιστολογική μελέτη της βιοψίας των πολυποειδόμορφων μορφωμάτων του πεπτικού σωλήνα, σε κάποιες λίγες περιπτώσεις δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και άλλες ιατρικές πράξεις για να προσδιορίσουν κάποια χαρακτηριστικά για την διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγισή τους. Τέτοιες είναι η ενδοσκοπική υπερηχοτομογραφία (εφόσον μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανάλογα με την θέση του πολύποδα), η χρωμοενδοσκόπηση ψηφιακή-εικονική ή/και με χρήση χρωστικών ουσιών με ψεκασμό μέσω του ενδοσκοπίου με ή χωρίς μεγέθυνση, καθώς και άλλες απεικονιστικές μέθοδοι ή ειδικές εξετάσεις αίματος και ούρων αναλόγως με το ατομικό ιατρικό ιστορικό του ασθενούς.

Πολύποδες πεπτικού σωλήνα: Ποια είναι η σημασία των πολυπόδων για τον άνθρωπο;

Οι πολύποδες συνήθως δεν έχουν συμπτώματα, εκτός αν έχουν μεγάλο μέγεθος ή/και αλλοιώσεις στην επιφάνειά τους. Τότε και μόνον, μετά την πάροδο ετών από τη εμφάνισή τους, είναι δυνατόν να εμφανίσουν

πόνο (οδυνοφαγία ή/και δυσφαγία αν εντοπίζονται στον οισοφάγο, κοιλιακό άλγος αν εντοπίζονται στο παχύ και λεπτό έντερο, επιγαστραλγία αν εντοπίζονται στο στομάχι)
απώλεια αίματος από τον πεπτικό σωλήνα ή/και αναιμία (αν έχει διαβρωθεί η επιφάνεια των πολυποειδόμορφων μορφωμάτων με εμφανή ή αφανή απώλεια αίματος)
δυσπεπτικά ενοχλήματα ή/και εμέτους αν εντοπίζονται στο στομάχι, ή και άλλα συμπτώματα.

Για να αντιληφθούμε την σημασία των πολυπόδων θα αναφερθώ στους πολύποδες του παχέος εντέρου απ΄ όπου προέρχονται τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα. Έτσι, από επιστημονικές μελέτες φαίνεται ότι περίπου το 35% – 60% των ατόμων ανακαλύπτουν πολύποδες στο παχύ έντερο στην ηλικία των 60 ετών και το 5%-6% περίπου εξ αυτών θα αναπτύξουν καρκίνο του παχέος εντέρου λόγω της παρουσίας αυτών των πολυπόδων. Από τα πολυποειδή μορφώματα που θα βρεθούν στο παχύ έντερο κατά διάρκεια μιας κολονοσκόπησης, το 70% είναι πολύποδες (αδενώματα, οδοντωτά αδενώματα, μικτοί υπερπλαστικοί πολύποδες) δηλαδή βλάβες που μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο του παχέος εντέρου. Το 95% των καρκίνων του παχέος εντέρου ξεκινούν από την ύπαρξη πολυπόδων στο παχύ έντερο. Βάσει του μέγεθος του πολύποδα η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου είναι περίπου 5% για πολύποδες <1εκατοστού, περίπου 10% για πολύποδες 1-2εκατοστών και περίπου >30% για τους πολύποδες >2εκατοστών. Σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε κολονοσκόπηση, το 15% είχαν
περισσότερους του ενός πολύποδες και το 25% που είχαν περισσότερους από 5 πολύποδες είχαν ανάπτυξη καρκίνου σε κάποιο σημείο του παχέος εντέρου. Η πρώϊμη αναγνώριση και αφαίρεσή τους με κολονοσκόπηση φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο παχύ έντερο σε ποσοστό περίπου 90% του ελεγχόμενου πληθυσμού. Από τα παραπάνω στατιστικά δεδομένα συμπεραίνεται ότι οι πολύποδες του παχέος εντέρου δυνητικά μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο του παχέος εντέρου, ευτυχώς σε μικρό ποσοστό, η δε αφαίρεσή τους φαίνεται να μειώνει δραματικά το κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο παχύ έντερο. Με ανάλογο τρόπο θα πρέπει να αντιμετωπίζονται και τα λοιπά πολυποειδόμορφα μορφώματα του πεπτικού σωλήνα μετά από κατάλληλη ιατρική διερεύνηση. Πολύποδες πεπτικού σωλήνα: Υπάρχει πρόληψη των πολυπόδων του πεπτικού σωλήνα;
Όσον αφορά τους πολύποδες του πεπτικού σωλήνα, με την αυστηρή έννοια του ιατρικού όρου, οι οδηγίες πρόληψης είναι ανάλογες των οδηγιών πρόληψης του καρκίνου στο προσβεβλημένο τμήμα του πεπτικού σωλήνα (ανατρέξτε σε σχετικά άρθρα για την πρόληψη των καρκίνων της ανάλογης περιοχής του πεπτικού σωλήνα). Για παράδειγμα τα μέτρα πρόληψης για τον καρκίνο του παχέος εντέρου ισχύουν και για την πρόληψη των πολυπόδων του παχέος εντέρου (βλέπε σχετικό άρθρο για την πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου). Για τα λοιπά πολυποειδόμορφα μορφώματα του πεπτικού σωλήνα και τα πολυποδιασικά σύνδρομα, σχετικές εξατομικευμένες οδηγίες θα σας δοθούν από τον ιατρό σας.

Πολύποδες πεπτικού σωλήνα: Συνοψίζοντας…

Οι πολύποδες είναι καλοήθεις όγκοι του πεπτικού σωλήνα που σε λίγες περιπτώσεις, ευτυχώς, μπορεί να σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου στο πεπτικό σωλήνα και κυρίως στο παχύ έντερο. Τα λοιπά
πολυποειδόμορφα μορφώματα του πεπτικού θα πρέπει να διερευνώνται και να αντιμετωπίζονται ανάλογα, αφού λίγοι τύποι εξ αυτών μπορεί να είναι καρκίνος ή να εξελιχθούν σε καρκίνο του πεπτικού σωλήνα. Η θεραπευτική αφαίρεσή τους ενδοσκοπικά ή σπανίως χειρουργικά και σε όσα από αυτά τα μορφώματα προτείνεται, μπορεί να μειώσει την εμφάνιση καρκίνου. Παράδειγμα αποτελεί η δραματική μείωση του καρκίνου του παχέος εντέρου στα ελεγχόμενα άτομα με κολονοσκόπηση. Η μέσω αυτής αφαίρεση των πολυπόδων αποτελεί σήμερα, εκτός από κύρια θεραπευτική επιλογή και το κύριο μέσον πρόληψης του καρκίνου του παχέος εντέρου. Για περισσότερες εξατομικευμένες πληροφορίες συμβουλευτείτε τον γαστρεντερολόγο σας. Σε επόμενο άρθρο διαβάστε για την ενδοσκοπική αφαίρεση πολυπόδων του πεπτικού σωλήνα.

Γιάννης Δρίκος, Γαστρεντερολόγος